«آقا مرتضی» مستندی هفت قسمتی درباره زندگی «سید مرتضی آوینی» است که «سید عباس سید ابراهیمی» کارگردانی و «مهدی مطهر» تهیه‌کنندگی آن را بر عهده دارند. پخش این مستند از روز یک‌شنبه ۱۵ فروردین ۱۴۰۰ از شبکه۳ سیمای جمهوری اسلامی آغاز شده است؛ مستندی که در همین قسمت‌های ابتدایی با حواشی بسیاری همراه بوده و سازندگان آن به «دزدی» از آثار دیگر مستندسازان و «روایت اشتباه» از زندگی این مستندساز متهم شده‌اند.

تاکنون حداقل دو مستندساز نسبت به استفاده بدون اجازه از آثار خود در این سریال واکنش نشان داده و اعلام کردهاند که به سرعت نسبت به دزدی فیلم‌هایشان پی‌گیری قانونی خواهند کرد. هم‌چنین پخش این مستند با خشم «مریم امینی»، همسر مرتضی آوینی مواجه شده است.

با این حال، سید ابراهیمی، کارگردان آقا مرتضی استفاده از آثار دیگران در مستند خود را با عنوان «کمک گرفتن» توجیه کرده و در دفاع از خود گفته اجازه تهیه کننده برای استفاده از آثار دیگر کارگردان‌ها کافی بوده است.

در تیتراژ این مستند، نام «سازمان هنری اوج»، وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان حمایت‌کننده به چشم می‌خورد. هم‌چنین گفته شده فرآیند تولید این مستند در «خانه مستند انقلاب اسلامی» انجام شده است.

 

حسین معززی‌نیا: وکیلم شکایت را پیش خواهد برد 
اگرچه سازندگان این مستند مدعی هستند روایتی متفاوت و بدون سانسور از زندگی آوینی ارایه کرده‌اند اما حسین معززی‌نیا، منتقد و مستندساز و البته داماد خانواده آوینی، نظری متفاوت با سازندگان آن دارد و این مستند را «سر هم» شده می‌داند. 

او طی نامه‌ای که در حساب کاربری خود در اینستاگرام منتشر کرده، نوشته برای ساخت مستند آقا مرتضی، از فیلم‌های ضبط شده او دزدی شده است و قصد پی‌گیری قانونی این موضوع را از مراجع قضایی دارد.

معززی‌نیا در گفت‌وگو با «خبرنگاری جرم نیست» در خصوص طرح این شکایت گفته است: «من با یک وکیل در حال صحبت هستم و قرار است ایشان کار را پیش ببرند.»

او در پاسخ به این سوال که این شکایت از سازمان هنری اوج، عوامل سازنده مستند مانند کارگردان و تهیه‌کننده یا صداوسیما انجام خواهد شد نیز گفته وکیل وی هنوز مشخص نکرده است که شکایت باید شامل همه این موارد شود یا تنها از یک مورد شکایت انجام خواهد شد.

این مستندساز با اشاره به این‌که اتفاقی که در این برنامه افتاده، منحصر به شخص او نیست، توضیح داده است: «از مستندی که "پگاه آهنگرانی" درباره "غزاله علیزاده" ساخته است نیز سرقت شده است. اساسا بخش زیادی از برنامه (مستند آقا مرتضی) شامل راش‌های مسروقه از آثار دیگران است.»

اشاره او به مستند «محاکات غزاله علیزاده»، اثر پگاه آهنگرانی است که در سال ۱۳۸۷ ساخته شد.

سازندگان مستند آقا مرتضی در بخشی از اولین قسمت این مستند، به نقل از دوستان مرتضی آوینی تاکید داشتند که در ماجرای ارتباط میان مرتضی آوینی و غزاله علیزاده، کششی از سوی علیزاده وجود داشته و آوینی برای این شاعر و نویسنده، «بت خوبی» بوده است.

 

کیومرث پوراحمد: غلط کردند از راش‌های من استفاده کردند
علاوه بر استفاده از فیلم‌های ضبط شده از مستند «روایت راوی»، اثر معززی‌نیا و مستند محاکمات غزاله علیزاده، اثر پگاه آهنگرانی، سازندگان آقا مرتضی راش‌های کنار گذاشته ‌شده فیلم مستند «مرتضی و ما» به کارگردانی «کیومرث پوراحمد» را نیز در اثر خود استفاده کرده‌اند.

کیومرث پوراحمد، کارگردان سینما در گفت‌وگو با «خبرنگاری جرم نیست» با اشاره به این که مستند آقا مرتضی را ندیده و علاقه‌ای به دیدن این برنامه نیز ندارد، می‌گوید: «همسر آقای آوینی صبح امروز (۱۷ فروردین) با من تماس داشت و به شدت ناراحت بود. او گفت که تصویر خیلی بد و زشتی از مرتضی به نمایش گذاشته‌اند و از راش‌های فیلم من نیز در ساخت این مستند استفاده کرده‌اند. حال ایشان خیلی بد بود و گفت حتما شکایت خواهد کرد.»

او اضافه می‌کند: «غلط کرده‌اند از راش‌های فیلم من استفاده کردند.» 

پوراحمد می‌گوید: «در این مملکت، به جان، خون و زندگی آدم‌ها احترام نمی‌گذارند، می‌خواهید به راش فیلم‌های من احترام بگذارند؟ به طورکلی من به چیزی که از صدا و سیما پخش می‌شود، اهمیتی نمی‌دهم.»

او هم‌چنین می‌گوید که ممکن است طی روزهای آینده نسبت به این موضوع واکنش نشان دهد.

مستند مرتضی و ما، روایت کیومرث پوراحمد از یک دهه فعالیت فرهنگی و هنری سید مرتضی آوینی، ساخته شده در دهه ۷۰ شمسی است که تامین‌کننده آن، «بنیاد روایت فتح» بود. 
در تیتراژ پایانی مستند آقا مرتضی که این روزها از شبکه۳ پخش می‌شود، نام این بنیاد با عنوان «موسسه روایت فتح» در قسمت «با تشکر» دیده می‌شود.

 

همسر مرتضی آوینی: احساس کردم یک تعرض به خانواده‌ام شده است
«مریم امینی»، همسر مرتضی آوینی نیز در گفت‌وگویی که با خبرگزاری «ایسنا» داشت، با اشاره به نامه‌ای که برای توقف پخش مستند آقا مرتضی به «حمید شاه‌آبادی»، معاون سیمای جمهوری اسلامی نوشته است، توضیح داد: «من در این نامه ذکر کرده بودم که انتظار پاسخ فوری شما (شاه‌آبادی) را دارم ولی هیچ جوابی نگرفته‌ام. با این حال، حتما پی‌گیری حقوقی می‌کنم. در نامه هم نوشته بودم و می‌خواستم تلویزیون پای خود را از ماجرا کنار بکشد که ما فقط با تهیه‌کننده مستند کار داشته باشیم اما به هر حال جریان هنوز ادامه دارد.»

خانم امینی گفته نمی‌شود یک نفر جزییاتی از زندگی خصوصی شخصیتی بزرگ را بدون اطلاع خانواده‌اش فیلم کند و به خورد مردم بدهد.

امینی هم‌چنین افزود: «آیا قانون این اجازه را می‌دهد که با حریم شخصی یک نفر چنین کاری کرد؟ روایت دوره جوانی ایشان (مرتضی آوینی) براساس کدام استناد است وقتی هیچ کدام از افراد خانواده آن‌ها را تایید نکنند؟»

او بخش اول این مستند را تعرض به خانواده آوینی و زیر پا گذاشتن حریم خانواده دانست و روایت این مستند را «پرده‌دری و وقاحت باور» توصیف کرد.

 

بی‌شرمانه‌ترین دزدی یک برنامه‌ساز تلویزیونی
حسین معززی‌نیا روز سه‌شنبه ۱۷ فروردین۱۴۰۰، در صفحه اینستاگرام خود خطاب به «علی عسکری»، رییس سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی آورده که تکه‌های متعددی از راش‌های یک مجموعه تلویزیونی ۳۰ قسمتی به نام «روایت راوی» که سال‌ها پیش او آن را کارگردانی و تدوین کرده، در مستند آقا مرتضی مورد استفاده قرار گرفته است.

او در بخشی از این نامه نوشته است: «آمده‌‌اند مواد و مصالحی را که من تولید کرده‌‌ام اما به هر دلیلی کنار گذاشته‌‌ام، بدون اجازه من یا طرف مصاحبه شونده، در برنامه خودشان مورد استفاده قرار داده‌اند.»

معززی‌نیا با عنوان این موضوع که این کار یک دزدی است، نوشته است: «هرگز کسی در مقام یک برنامه‌ساز تلویزیونی سرقتی تا این حد بی‌شرمانه انجام نداده است.»

 

پاسخ کارگردان آقا مرتضی به اعتراضات روزهای اخیر

سیدعباس سیدابراهیمی، نویسنده این کتاب و کارگردان مستند آقا مرتضی اما در پاسخ به انتقادات از اثر جدیدش گفته است: «مشکل این است که خانواده شهید آوینی تصور می‌کنند به غیر از خانواده، کسی حق ندارد به این شهید بپردازد.»

او در خصوص استفاده از آثار دیگر مستندسازان نیز افزوده است: «از ابتدا هدف ما این بود که مستند جامعی از شهید آوینی بسازیم و با توجه به این‌که بیش از ۲۰ سال از شهادت ایشان گذشته است، تصمیم گرفتیم از برخی آثاری که در باره شهید آوینی ساخته شده بود، کمک بگیریم.»

این کارگردان هم‌چنین گفته که در ساخت این مستند از راش‌های متعلق به «موسسه روایت فتح» استفاده کرده است: «تهیه کننده این کارها خود موسسه بود و قانونا این اجازه به ما داده شد تا از آن‌ها استفاده کنیم. آقای معززی‌نیا، کارگردان یکی از این مستندها این‌گونه عنوان کرده که ما در مستند آقا مرتضی از راش‌های او استفاده کردیم. این در حالی است که این راش‌ها متعلق به روایت فتح هستند.»

«محمدعلی شعبانی»، کارگردان که از مستند او با عنوان «انحصار ورثه»، در مستند آقا مرتضی استفاده شده است نیز روز سه‌شنبه اعلام کرد حتما بابت استفاده بدون مجوز از فیلم خود پی‌گیری حقوقی انجام می‌دهد.

با این حال سیدابراهیمی در پاسخ به این اعتراض گفته است، تهیه کننده این اثر، موسسه اوج و خانه مستند انقلاب اسلامی بود که سازمان اوج از راش‌های مستند «انحصار ورثه» برای استفاده از مستند آقا مرتضی که در همان مجموعه در حال ساخت بود، استفاده کرده است.

سیدابراهیمی در خصوص این‌که از نظر اخلاقی خود را موظف به اجازه از کارگردان‌های مستندهای دیگر که از آن‌ها استفاده کرده است، نمی‌دانسته نیز گفته است: «بهتر می‌بود که این تعامل شکل می‌گرفت اما مشکل این بود که ما با هر دو این کارگردان سابقه همکاری داشتیم و تجربه خوبی نداشتیم و می‌دانستیم که این قضیه نیز با مسالمت حل نمی‌شد و به همین خاطر هم بنا را بر کار قانونی گذاشتیم.»